Stres jest nierozerwalnie związany z naszym życiem. Jest stanem psychicznego i fizycznego napięcia, które mobilizuje do działania, motywuje do podejmowania aktywności. Pod warunkiem, że jego intensywność jest na tzw. „bezpiecznym poziomie”. Jednak zbyt intensywny i długotrwały działa na organizm szkodliwie.
Czas dzieciństwa potocznie określany przez nas dorosłych czasem radości, zabawy zawiera również przeżycia trudne i nieprzyjemne. Pracując w gabinecie i w szkole, często spotykam dzieci, które reagują silnymi emocjami i napięciem na takie sytuacje, jak: konflikty z rówieśnikami, oceny ze sprawdzianu, na bycie w grupie rówieśniczej, bo np. czują się gorsze, słabsze.
Przyczyną stresu u dziecka mogą być:
- zmiany zachodzące w jego życiu. Każda zmiana, nawet ta przyjemna, jak np. przeprowadzka do nowego domu, gdzie dziecko będzie miało swój własny pokój, wymaga dostosowania się do nowej sytuacji i na jakiś czas dezorganizuje poukładaną, bezpieczną codzienność. Zmiany w życiu dziecka warto wprowadzać stopniowo i powoli.
- konflikty występujące w rodzinie, w szkole lub w przedszkolu, bądź w innej sytuacji społecznej. Konflikty wywołują w dziecku poczucie niepewności, burzą jego wewnętrzny spokój. Przyczyniają się do osamotnienia, zachwiania poczucia własnej wartości.
- nadmierna ilość zajęć w czasie wolnym. Brak lub znaczne ograniczenie czasu na swobodną zabawę nie sprzyja zdrowiu psychicznemu. Dobrze jest zachować równowagę między obowiązkami a odpoczynkiem. Tak, aby młody organizm mógł się regenerować i z dodatkowymi siłami ruszać na poznawanie świata.
- presja osiągnięcia skucesu, którą szczególnie można zaobserwować w sytuacjach szkolnych. Nacisk na ciągły rowój, na sprostanie oczekiwaniom rodziny, nauczycieli i innych ważnych dla dziecka dorosłych, może powodować przemęczenie i napięcie. Taka sytuacja jest szczególnie trudna dla dziecka, które z przyczyn niezależnych od siebie, nie jest w stanie zrealizować tych oczekiwań.
- duża ilość czasu spędzanego na korzystaniu z TV, Internetu, gier komputerowych. Intensywność bodźców odbieranych przez dziecko w tej sytuacji powoduje ciągłą stymulację, co sprzyja wzrostowi wewnętrznego napięcia, powoduje rozdrażnienie i złość.
To, czy dana sytuacja będzie stresująca, czy też nie dla dziecka zależy od wielu czynników, między innymi od jego indywidualnych predyspozycji. Znaczenie mają tutaj cechy osobowościowe dziecka, posiadane umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach, kompetencje społeczne i emocjonalne, a przede wszystkim od najbliższego środowiska, czyli dorosłych, którzy powinni wspierać dziecko w trudnej sytuacji.
Ciąg dalszy w kolejnym wpisie, gdzie przekazujemy wskazówki jak pomagać dzieciom i młodzieży.
Ewa Pacucha - psycholog, psychoterapeuta dzieci i młodzieży oraz rodzin